Ελληνικά επώνυμα τουρκικής προέλευσης

Με το πέρασμα του χρόνου, η πληθυσμιακή πυκνότητα αυξάνεται, οι συνωνυμίες πληθαίνουν με αποτέλεσμα να αποτελεί αναγκαιότητα η εύρεση νέων τρόπων αναγνώρισης των ατόμων της κοινωνίας. Τα βαφτιστικά ονόματα δεν επαρκούν για να καλύψουν το σύνολο του πληθυσμού. Έτσι, δημιουργούνται τα επώνυμα. 

Η τουρκική κυρίαρχη γλώσσα επιβαλλόταν μέσω της εξουσίας. Οι γλώσσες των υπόδουλων λαών άρχισαν να αναμειγνύονται με τα τουρκικά. Τα ελληνικά επώνυμα έχουν ως πηγή προέλευσης κάποια χαρακτηριστικά του ατόμου-κατόχου τους. Τις σωματικές αρετές ή ατέλειες, κάποιο αξίωμα ή επάγγελμα, την καταγωγή του ατόμου.

Κάποια επώνυμα έχουν κρατήσει την ελληνική τους ρίζα και έχουν τουρκική κατάληξη. Για παράδειγμα, τα επώνυμα: Νικολάκογλου, Σταύρογλου, Πέτρογλου, Πάργαλης, τα οποία δηλώνουν καταγωγή. 

Κάποια άλλα επώνυμα έχουν τουρκική ρίζα και ελληνική κατάληξη*, όπως το επώνυμο Πασιάς, του οποίου η ρίζα δηλώνει το αξίωμα του κατόχου, από την τουρκική λέξη pasa=στρατηγός της Οθωμανικής  Αυτοκρατορίας. Ή το επώνυμο Ουζούνης, με την τουρκική ρίζα του να εκφράζει σωματικό χαρακτηριστικό, uzun=μακρύς, ψηλός και με την ελληνική κατάληξη –ης. 

Τέλος, υπάρχουν επώνυμα με τουρκική ρίζα και τουρκική κατάληξη, όπως το επώνυμο Γιουμουρτατζής που σημαίνει αυγουλάς, δηλώνει το επάγγελμα του κατόχου, το επώνυμο Πεσμαντζόγλου από την τουρκική λέξη pesman=μετανοημένος και το επώνυμο Γιωργαντζής που σημαίνει παπλωματάς από την τουρκική λέξη yiorgan=πάπλωμα. Καθώς και το επώνυμο Αραμπατζής που σημαίνει αμαξάς, από την λέξη arabas=άμαξα.

Είναι λοιπόν  προφανές ότι η δημιουργία ενός επωνύμου πηγάζει από την ανάγκη διαφοροποίησης και αναγνώρισης ενός ατόμου ανάμεσα στο κοινωνικό σύνολο.

*Επώνυμα με τουρκική ρίζα και ελληνική κατάληξη:

·         Αλικάκης (=ερυθρότητα),

·         Ατματζίδης (=είδος γερακιού)

·         Ακίδης (=λευκός)

·         Αμανατίδης (=παρακαταθήκη)

·         Βελόπουλος (=φύλακας, προστάτης)

·         Βερβέρης (=κουρέας)

·         Βερέμης (=χτικιό)

·         Γιαταγάνας (=γιαταγάν, τούρκικο σπαθί)

·         Γιατάκης (=στρώμα)

·         Γιόκαρης (=από πάνω)

·         Γιολάσης (=δρόμος)

·         Γιολδάσης (=συνοδοιπόρος)

·         Γιουνάνης (=Έλληνας)

·         Δεληβασίλης (=τρελός)

·         Δαλάκης (=αιχμάλωτος)

·         Δουλγέρης (=μαραγκός)

·         Εμφιετζόγλου (=ταμπάκο)

·         Ζαμπίτης (=αστυνομικό όργανο)

·         Ζαρίφης (=χαριτωμένος)

·         Ζορμπάς (=ταραξίας)

·         Ιντζές (=λεπτός, φίνος, πονηρός)

·         Καβουνάς (=πεπονάς)

·         Κούρτης (=λύκος)

·         Καβανόζης (=κανατάς)

·         Μπαξεβάνης (=κηπουρός)

·         Χατζηκωνσταντίνου (=ο Κωνσταντίνος που έγινε Χατζής)

·         Χατζηφιλιππίδης (=ο γιος του Φίλιππου που έγινε Χατζής)

** Σημειώνω ότι το «Χατζής» έχει τις ρίζες του στην αραβική λέξη « Χατζ» ( Hajj ) που σημαίνει το προσκύνημα στη Μέκκα.

Ιωάννα Βογιατζή, Χριστίνα Αλεξιάδη, Γι, Ασημίνα Κωτσοκάλη, Γ2

Greek surnames   

 With the passing of time, the population density in the Greek and Asia Minor area rises and the synonymies multiply, therefore finding new ways of recognizing the individuals in the society constitutes a major necessity. First names no longer suffice, hence surnames are coined. 

    The dominant turkish language was imposed through power. Languages of the subjugated people were gradually mixed with Turkish, which in turn affected names. The Greek surnames have some features of their “owner” as their source of origin. Such features include physical attributes (virtues or imperfections), an office or profession, or the person’s descent.

 Some surnames have kept their Greek root  but have a Turkish ending. For example, the surnames:  Nikolakoglou, Stauroglou, Petroglou, Pargalis, Karamanlis demonstrate the person’s descent.

Some other surnames have a Turkish root and a Greek ending, like the surname Pasias, the root of which shows the office the occupier, originating from the Turkish word pasa= general of the Ottoman Empire. Let’s take a look at the surname Ouzounis, whose Turkish root  expresses  a physical trait. (uzun=tall + Greek ending -ης.) 

Finally, there are surnames with a Turkish root  and a Turkish  ending, like the surname Youmourtatzis which means “ egg seller “, showing the profession of the occupier, the surname Pesmantzoglou from the Turkish word peman= repentant and the surname Yiorgatzis that means quilt seller from the Turkish word yiorgan = quilt. Last but not least the surname Arampatzis which translates into chariot, from the word  araba = chariot.

    To conclude, it is apparent that the coining of a surname stems from the need for diversification and recognition of an individual amidst  the general public.

Surnames that have a Turkish root and a Greek ending :

1)          Alikakis (redness)

2)          Atmatzidis (a kind of hawk)

3)          Akidis (white)

4)          Amanatidis(stockpile)

5)          Velopoulos(Guard,protector)

6)          Ververis ( barber)

7)          Veremis ( tuberculosis)

8)          Yiataganas ( Yiatagan= Turkish sword)

9)          Yiatakis ( mattress)

10) Yiokaris ( above)

11) Yiolasis ( road)

12) Yioldasis (fellow traveler)

13) Yunanis ( Greek)

14) Delivasilis ( crazy)

15) Dalakis (captive)

16) Dulgeris (carpenter)

17) Emfietzoglou (tobacco)

18) Zampitis ( police officer)

19) Zarifis ( cute)

20) Zorbas ( trouble maker)

21) Intzes (Slender, elegant, sly)

22) Kavounas ( melon seller)

23) Kourtis ( wolf)

24) Kavanozis ( pitcher maker)

25) Baksevanis ( gardener)

26) Hatzikonstantinou ( Konstantinos became a Hatzi, meaning a pilgrim to the Holy Land of Jerusalem)

27) Hatziphilippidis ( Philippos became a Hatzi)

Μετάφραση: Φώτης Τσιμιδάκης, Γ5